[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Na podstawie obserwacji praktycznej realizacji polityki budżetowej w Polsce i w innych krajach można stwierdzić, że istotnym czynnikiem jest kształtowanie się wydatków, czyli poziom realizowanych zadań w okresach przeszłych.Stąd też bardzo powszechną metodą, która wciąż jest wykorzystywanado prognozowania wydatków budżetowych, jest metoda historyczna, zwanatakże metodą przyrostową (incremental budgeting).Istotą tej metody jestprognozowanie wydatków na następny okres w oparciu o poziom realizacjizadań w okresie poprzednim lub w okresach poprzedzających dany rok (o-kres) budżetowy48.Biorąc pod uwagę stały trend wzrostowy wydatków publicznych, stale doskonali się metody ich racjonalnego i oszczędnego wydatkowania.Dotychczasstosowana metoda historyczna nie spełnia oczekiwań w tym zakresie49.Decyzjebudżetowe powinno się podejmować nie tylko w oparciu o bieżący stan potrzeb1 stan realizacji zadań, ale także (lub przede wszystkim) w oparciu o prognozowane potrzeby w okresach bliższej i dalszej przyszłości50.Stąd praktyka i teoriaw zakresie zarządzania sektorem publicznym, ale także i komercyjnym, wypracowała kilka metod budżetowania jako tych instrumentów, które pomagająw jak najefektywniejszym sposobie alokowania posiadanych zasobów, a przezto zapewniają realizację zadań założonych w planach danej jednostki samorząduterytorialnego.Do metod tych należą51:" metoda planowania wydatków zgodnie z ich rodzajowym (budżetowym)układem klasyfikacyjnym (line-item budgeting)," programowanie budżetowe (program budgeting),47Por.E.Hempenstall Being Successful in Budgeting, Blackball Publishing, Dublin 1999, s.3-4.48Por.M.Dylewski, B.Filipiak, A.Szewczuk op.cit, s.290.49Por.ibidem, s.290.50Por.V.B.Lewis Toward a Theory of Budgeting, Public Administration Review" 1952, nr 12.51Por.G.A.Gianakis, CP.McCue op.cit., s.19-3836 " zadaniowe planowanie wydatków (performance budgeting)," metoda planowania z podstawą zerową (zero-based budgeting)," planowanie wydatków w oparciu o oczekiwane rezultaty (results-orientedbudgeting).Większość nowoczesnych metod planowania wydatków budżetowych opartajest na technikach analitycznych, poszukujących odpowiedzi na pytanie o efektywność i skuteczność realizowanych zadań lub programów.Ma to na celuprzede wszystkim odejście od tradycyjnego, automatycznego podziału środkówbudżetowych na finansowanie zadań lub programów, co ma pełne uzasadnieniena podstawie przyjętych technik analitycznych i porównań z oczekiwanymiwynikami czy też rezultatami.1.5.Kontrola i audytWyznacznikiem zwiększania sprawności funkcjonowania gospodarki finansowejjednostek samorządu terytorialnego są procedury prowadzenia kontroli i audytu.W realizacji powyższych celów szczególną rolę odgrywa kontrola.Kontrolajest regulacją działań, prowadzoną w taki sposób, aby ułatwić osiągnięcie przyjętych celów52.Kontrola może być skoncentrowana na dowolnym obszarzedziałalności, ale zazwyczaj przebiega dwukierunkowo: w obszarze zasobów i naokreślonym szczeblu.Celem kontroli jest badanie zgodności postępowaniaz obowiązującymi aktami prawa, a także badanie efektywności i ocena faktycznych realizacji procesów"53 zachodzących w podmiotach i jednostkach podsek-:ora samorządowego.Tak określony cel wskazuje na legalność działania, jakrównież na efektywność opisaną przez dwa parametry: osiągnięte korzyści i poniesione nakłady.Zadaniem kontroli jest wykrywanie negatywnych zjawisk w działalnościpodmiotów i jednostek sektora publicznego, ustalanie ich przyczyn, rozmiarówi skutków oraz wskazanie osób odpowiedzialnych za wystąpienie odchyleń.Ważnym zadaniem jest również wskazanie możliwości, trybu i sposobu usunięcia negatywnych zjawisk oraz stworzenie procedur mających na celu zapobieżenie wystąpieniu w przyszłości negatywnych zjawisk podobnego typu.Zatem>ą to zadania zmierzające do wykrywania faktów, analityczne i nacelowane nazapobieganie54.Kontrolę w sektorze publicznym łączy się z zasadą określoną w ustawie o finansach publicznych, wskazującą na sposób wykonania zadań.Zadania powinny być wykonane zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji,gwarantującymi wykonanie zadania w sposób efektywny, oszczędny i termi-52Por.R.W.Griffin Podstawy zarządzania organizacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN,Warszawa 2001, s.585.33J.Uryga, A.Kośmider Problemy kontroli gospodarczej, PWE, Warszawa 1984, s.25.24Por.M.Dylewski, B.Filipiak, A.Szewczuk op.cit., s.158.37 nowy"55.Oznacza to wskazanie na racjonalne działanie, czyli charakteryzującesię ładem i sprawnością56.Sprawność opiera się na: skuteczności, czyli osiągal-ności celu, ekonomiczności, czyli oszczędnym i wydajnym działaniu, korzyst-ności, czyli działaniu przynoszącym nadwyżkę wartości użytecznych wynikównad kosztami57.Kontrolę w sektorze publicznym można podzielić na zewnętrzną i wewnętrzną.Kontrola zewnętrzna jest kontrolą wykonywaną w podmiotach i jednostkach sektora publicznego przez organy i instytucje zewnętrzne w stosunkudo kontrolowanego.Instytucje i organy te wykonują kontrolę z mocy nadanegoim prawa, przy czym czynności kontrolne mogą być dla jednych zadaniempodstawowym, a dla innych zadaniem wykonywanym jako działalność uboczna.Kontrola wewnętrzna jest rozumiana jako wybór i wykorzystanie możliwościludzkich, zasad organizacji i środków technicznych przystosowanych do specyfikidanej jednostki organizacyjnej i właściwych dla zapobiegania lub co najmniejszybkiego wykrywania błędów i nadużyć5S
[ Pobierz całość w formacie PDF ]